Oude supermarkt wordt hotspot van reparatie en hergebruik

In Ontmoetingswerkplaats De JoJo, onderdeel van circulair ambachtscentrum Bollenstreek, draait alles om reparatie en hergebruik. Wat in 2015 begon als Repair Café Teylingen, is intussen een bruisende plek waar mensen elkaar ontmoeten, van elkaar leren en zich thuis voelen. Jaarlijks wordt 30.000 kilo aan voorwerpen en materialen binnengebracht; 20.000 kilo gaat – al dan niet gerepareerd – van hieruit op weg naar een nieuwe eigenaar. Repaircafe.org sprak met coördinator Lisa de Blok en vrijwilligers Ton Wijsman, Wil Zoet en Gerard Zwartjes.

“Ons Repair Café is al heel lang geen gewoon Repair Café”, vertelt Lisa. “We hebben al zes jaar onderdak in een voormalige supermarkt. We hebben heel veel ruimte en kunnen hier van alles doen. Ons Repair Café is drie middagen per week open. Daarnaast hebben we een weggeefwinkel, een houtwerkplaats, een fietsenwerkplaats, een naaiatelier…”

In de ontmoetingswerkplaats is altijd wat te beleven

Maar dat is nog niet alles, vervolgt Lisa. “Er is ook een koffiecorner, een makerspace, een fotostudio en we werken aan een gereedschappenbibliotheek. We zijn een ontmoetingsplek voor mensen die soms moeilijk aansluiting vinden elders in de maatschappij, je vindt hier dagbesteding in de houtwerkplaats voor mensen vanuit de GGZ, diverse kunstenaars hebben bij ons hun atelier. We zijn eigenlijk een ontmoetingswerkplaats waar altijd wat te beleven is.

“Deze ontmoetingswerkplaats is een droom van mij. Op mijn zestiende woonde ik met een kunstenaarscollectief in een oude treinloods in Amersfoort. Die zou worden gesloopt. Vanuit de buurt kwam het initiatief om deze te behouden en vervolgens heb ik meegedaan in het traject om de loods te herbestemmen; nu is het industrieel erfgoed. De sfeer die daar heerste is me altijd bij gebleven: de creativiteit, het maken, het samendoen. Ik vind dat heerlijk. Dus toen ik in 2015 een oproep zag van Stan van Gemert, die mensen zocht om samen Repair Café Teylingen te starten, was ik meteen enthousiast.

“Ons Repair Café was al een circulair ambachtscentrum voordat die term bestond. We hebben altijd meer gedaan dan eens in de maand een repareerbijeenkomst houden. Doordat we deze ruimte konden krijgen, was dat ook mogelijk. De werkplaats is eigenlijk organisch gegroeid, vanuit de interesses van de vrijwilligers.”

Vijf medewerkers van werkplaats De JoJo: Wil Zoet, Ton Wijsman, Daan van der Linden, Gerard Zwartjes en Lisa de Blok

Vrijwilliger Ton (gepensioneerd, dertig jaar ervaring als instructeur van autolakspuiters) bestiert bijvoorbeeld de fietsenwerkplaats. “Mensen kunnen oude fietsen bij ons inleveren en we krijgen vanuit de gemeente ook de weesfietsen van het station”, vertelt hij. “Wij knappen die fietsen op en geven ze een nieuwe eigenaar, bijvoorbeeld via Stichting Leergeld, die een fiets, een computer of muziekles regelt voor kinderen die opgroeien in een bijstandsgezin. Per fiets krijgen wij 150 euro van Stichting Leergeld. Dat zijn belangrijke inkomsten voor ons initiatief.”

Fietsen repareren is het middel, mensen begeleiden het doel

Toch is het opknappen van fietsen voor Ton geen doel op zich. “De fietsen zijn voor mij een middel om mensen te begeleiden die niet zo makkelijk aan een baan komen”, legt hij uit. “Via Stichting Vluchtelingenwerk kwam er bij ons bijvoorbeeld een Syrische man die graag iets met zijn handen wilde doen. Hij sprak helemaal geen Nederlands. Ik heb anderhalf jaar met deze man gewerkt en hem alles geleerd over fietsenmaken. Ondertussen leerde hij de taal; hij wilde alles weten. Nu heeft hij een baan als monteur van zonnepanelen. Kijk, daar doe ik het voor.”

Gerard (oud-medewerker bij Philips) houdt zich bezig met elektrische en elektronische apparaten. Naaimachines zijn zijn specialiteit. “We hebben hier een hele voorraad oude naaimachines”, vertelt hij. “Het zijn machines die mensen hier hebben gebracht voor de weggeefwinkel. Ik heb er daar een aantal van nagekeken en in orde gemaakt voor het naaiatelier dat we sinds kort hebben.”

Lisa vult aan: “Dat is een initiatief van een paar dames uit de buurt. Zij organiseren wekelijks een inloopworkshop, waar je kunt aanschuiven als je kleding wilt vermaken of een ander project met textiel wilt uitvoeren. Je leert werken met een naaimachine en krijgt hulp bij je project. En het is gezellig!”

Leren bandenplakken en solderen

Wil is twee middagen per week aanwezig voor textielreparaties. Daarnaast helpt zij ook mee in de weggeefwinkel. “We proberen altijd te zorgen dat de winkel er aantrekkelijk uitziet, bijvoorbeeld door de spulletjes op kleur bij elkaar te zetten. Dat werkt. Als het er mooi uitziet, nemen mensen iets eerder mee.”

Circulair ambachtscentrum Bollenstreek probeert meer mensen aan het repareren te krijgen. Het doel is om de circulaire economie in de hele gemeente toegankelijker te maken. In dat project doen verschillende partners mee, allemaal op hun eigen manier. “We zijn vanuit het Repair Café in het verleden op diverse scholen langsgeweest om kinderen te leren banden te pakken en hun fiets te onderhouden”, vertelt Gerard. Lisa vertelt over de workshop solderen die op haar initiatief werd georganiseerd. “Ik heb zelf als zesjarige leren solderen en ik weet nog hoe geweldig ik dat vond. Dat plezier gun ik iedereen.”

Onderwijs is heel belangrijk voor het slagen van de circulaire economie, weet Lisa. “In de circulaire economie heb je nieuwe vaardigheden nodig, bijvoorbeeld op het gebied van repareren.” Circulair ambachtscentrum Bollenstreek zoekt nog naar een standaard lesprogramma dat aangeboden kan worden aan scholen. “We hebben de afgelopen tijd allerlei ervaring opgedaan met gastlessen op scholen, klassen die bij ons op bezoek kwamen en andere eenmalige activiteiten. Maar zulk maatwerk is wel heel intensief. We zouden daar graag een vast programma van willen maken dat we standaard kunnen aanbieden”, zegt Lisa.

De JoJo zit nu nog in het pand van een voormalige supermarkt. Dit pand wordt over enige tijd gesloopt. 

Impact van Ontmoetingswerkplaats De JoJo

Over enige tijd wordt het pand waar Ontmoetingswerkplaats De JoJo nu is gevestigd, gesloopt. Lisa is daarom al druk bezig met een nieuwe locatie. Om de gemeente enthousiast te maken heeft ze de impact van de werkplaats inzichtelijk gemaakt. “Ik heb een via de MAEX – de maatschappelijke AEX – een social handprint van ons project gemaakt. Daaruit blijkt dat we vorig jaar een positieve bijdrage hebben geleverd aan dertien van de zeventien Sustainable Development Goals. Ook hebben we bijna 900.000 euro aan maatschappelijke waarde gecreëerd.”

Lisa heeft goede hoop dat de gemeente Teylingen die waarde ook inziet en De JoJo tegemoetkomt bij het vinden van een nieuwe locatie. “Er zit zoveel liefde in dit initiatief. Dat kunnen we niet zomaar verloren laten gaan.”